ارامنه بعد از کوچ بزرگ از جلفا یعنی در سال 1605 به دستور شاه عباس دوم به اصفهان آورده شدند. آنها از بدو ورود شروع به ساختن محل زندگی کردند و در وهله? اول کلیساها را بنا کردند. ارامنه مردمانی بودند که مذهب برایشان اهمیت بسیاری داشت. پس این باعث می‌شد که محلی برای دعا و راز و نیاز با خدای خود داشته باشند. اولین آنها کلیسای وانک بود. وانک اولین بار در سال 1604 ساخته شد که البته این بنا خیلی کوچک‌تر از بنای فعلی و با وسعت کم ساخته شد.

برج ناقوس برجی است که دارای یک یا بیش از یک ناقوس باشد و یا در صورت نداشتن ناقوس نیز برای نصب ناقوس طراحی شده باشد. این برج‌ها در سنت اروپایی به طور معمول بخشی از کلیسا است و زنگ کلیسا در آن نصب شده است. برج ناقوس‌های قدیمی ممکن است به سبب ارزش تاریخی و نمادین‌شان مرمت و نگهداری شوند ولی در کشورهایی که سنت ناقوس‌نوازی قوی‌تری دارند، این ناقوس‌ها همچنان برای هدف‌های اولیه خود نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. ناقوس‌ها برای نشان دادن زمان یا خبر دادن از وقایع ویژه‌ای چون عروسی و عزا به صدا در می‌آیند. از نظر تاریخی ناقوس‌ها برای فراخوان دفاع شهری و اعلام خطر آتش‌سوزی نیز به کار برده می‌شدند. برج ناقوس کلیسا (belfry) در سرتاسر اروپا، از ایرلند تا روسیه به چشم می‌خورد. برج‌های ناقوس در چین و سرزمین‌های مرتبط با قلمروی فرهنگی این کشور نیز فراوان دیده می‌شود.

در زمان کوچ بزرگ، ارامنه همه چیز خود را جا گذاشتند و به ایران آمده‌اند ولی تنها چیزی که نتوانستند از آن چشم پوشی بکنند کتابهایی بود که در خانه‌های خود داشتند ارامنه با تحمل زحمات فراوان کتابهای زیادی را با خود به ایران (اصفهان) آوردند این کتابها تنها ثروتی بود که همیشه برای ارامنه باارزش بود و هست. در سال 1770 تا 1790 در آن هنگام که ارمنیان و به ویژه پیشوایان مذهبی کلیسای وانک مورد آزار و اذیت قرار گرفتند کتابهای زیادی به خاطر بدست آوردن تفنگ و باروت فروخته شدند ولی بعد از گذشت سالها وقتی وضع به حالت عادی برگشت دوباره این کتابها جمع‌آوری شدند و در سال 1884 قسمتی از کلیسای وانک (محوطه? کلیسا) را به کتابخانه اختصاص دادند یعنی کتابخانه‌ای بنا کردند و گنجه‌های چوبی برای آن ساختند تا بتوانند از کتابها نگهداری کنند که این کتابخانه و گنجه‌های چوبی آن در حال حاضر وجود دارد. شایان ذکر است تمام این کتابها کتابهای خطی هستند که روی پوست نوشته شده‌اند. کتابخانه? کلیسای وانک در قسمت غربی محوطه کلیسا روبروی نمازخانه واقع است. بعد از آن پیشوای مذهبی خاچاطور شخصاً خلیفه خوانس را به ایتالیا فرستاد تا شیوه چاپ کردن را بیاموزد که خلیفه هوانس به آمستردام می‌رود و آنجا شیوه? چاپ را آموخته و یک ماشین چاپ نیز با خود به جلفای اصفهان می‌آورد و در سال هزار و شش صد و چهل و هفت کتاب «تهیه و تقویم» را به چاپ می‌رسانند. در سال 1844 بارون مانوک هورداینان جلفایی یک ماشین چاپ عالی را که گرانقیمت نیز بوده را از اروپا به اصفهان می‌آورد که این ماشین چاپ در حال حاضر در موزه? کلیسای وانک نگهداری می‌شود و اولین کتاب را که با این ماشین در کلیسای وانک به چاپ رساندند زبور داوود بود که تنها نسخه? باقیمانده از آن در کتابخانه بولئان آکسفورد محفوظ است.

50 سال بعد از ساخت اولیه به خواست و تشویق خلیفه وقت داویراول (خلیفه شخصی است روحانی که ازدواج نمی‌کند و امور ارامنه در دست اوست این شخص از ارمنستان و یا لبنان که رئوس مذهبی ارامنه هستند انتخاب شده وبه نقاط مختلفی که ارامنه ساکن هستند فرستاده می‌شود) این مکان ویران شده و جای آن بنایی با طرحی شکوهمند و عظیم ساخته می‌شود. ساخت این مکان 9 سال به طول می‌انجامد و در سال 1664 در زمان سلطنت شاه عباس دوم به اتمام می‌رسد. این مکان را برای تعلیم راهبان و اسکان خلیفه بنا می‌کنند.

این کلیسا و یا دیر آمناپرگیچ (ناجی همگان) در جنوب اصفهان در محله? جلفا یعنی در میدان بزرگ این محله واقع است. بنای عظیم و برج ساعت آن از فاصله? دور مشخص است با ایرن این بنا با ذوق و سلیقه? مردمان این منطقه بیشتر آشنا می‌شویم مردمانی که خاک خود را رها کرده وبه سرزمین غریب آورده شدند و اثری چنین زیبا خلق کرده‌اند. این بنا دو در ورودی دارد که در اصلی دری چوبی بزرگ است که مردم از آن رفت و آمد می‌کنند. سر در این ورودی منظره‌ای از داخل دیر با کاشی لاجوردی و خاکستری مزین شده بالای تصویر به خط ارمنی این چنین نوشته شده «دیر ناجی همگان محلی برای راهبان». بعد از ورود دالانی وجود دارد که در دو طرف دالان دو اتاق وجود دارد که قبلاً در آن اتاق‌ها به امور مربوط به ارامنه رسیدگی می‌کردند؛ ولی در حال حاضر یکی به عنوان مغازه‌ای کوچک و دیگری به عنوان اتاق نگهبانی از انها استفاده می‌شود. دالان به سمت پلکان ورودی می‌رود. در سمت راست پلکان برج ناقوس واقع است. در زیر این برج دو قبر وجود دارد؛ این قبرها متعلق به سربازی ارمنی و دیگری متعلق به پیشوای ارمنی است. این برج 38 سال بعد از بنای اصلی دیر ساخته شده‌است. هزینه? آن را تاجری ارمنی به اسم هوانجان جمالیان متقبل گشته‌است.

در گذشته کارهای اداری و قضایی ارامنه جلفا در این مکان صورت می‌گرفت از تنظیم قباله ازدواج تا تعمیر و ثبت فوت و تولد و امور قضایی مثل شکایات و رسیدگی به ان انجام می‌شد این امر در حال حاضر ادامه دارد و ارامنه جلفا برای کارهای خود به این محل رفت و آمد می‌کنند. برای همین در دیر آمناپرگیچ ساختمانی ساخته می‌شود که در حال حاضر نیز برپاست و خدمتگزاران مردم در این مکان به کارهای جامعه? ارمنی در جلفا رسیدگی می‌کنند. البته این را نیز بنا به فراموش کرد که در گذشته امور ارامنه? بعضی از کشورها مثل هند نیز در دیرآمناپرکیج حل و فصل می‌شده ولی در حال حاضر فقط به امور ارامنه? جنوب ایران رسیدگی می‌کنند. این مکان در جنوبی‌ترین قسمت دیر واقع است و سال ساخت آن به زمان سلطنت ناصرالدین شاه باز می‌گردد. در قسمت شرقی دیر روبروی موزه محل اسکان اسقف و یا خلیفه وقت ساخته شده‌است دو طبقه دارد که در طبقه? اول وسائل و مایحتاج ذیر در آن نگهداری می‌شود و طبقه? دوم محل سکونت اسقف است.

در سمت راست این بنا (برج ناقوس) کتیبه‌ای بزرگ به رنگ آبی مشخص است و دور آن را سنگهای صلیبی احاطه کرده‌اند این سنگهای صلیبی به زبان ارمنی (خاچ کارم نام دارند یعنی همان سنگ صلیبی) این سنگها یا خاچ کارها از کلیساهای ویران شده? جلفا به این مکان آورده شده و در این دیوار نصب شده‌اند. در قسمت سمت چپ برج ناقوس بنای یاد بودی چشم بیننده را به طرف خود جلب می‌کند این بنای یاد بود، یاد بودی از قتل عام ارامنه‌است که در سال هزار و نه صد و پانزده به دست ترکان عثمانی صورت گرفته هر ساله در این مکان در روز بیست و سه آوریل مراسم برگذار می‌شود که مردم (ارامنه) جمع شده و شمع روشن می‌کنند و یاد شهدای ارمنی را گرامی می‌دارند.

این کلیسا شامل چند بخش نظیر نمازخانه، کتابخانه و موزه می باشد. بخش اصلی کلیسا (نمازخانه) که تلفیقی از مکتب معماری و نقاشی اصفهان عصر صفوی و هنر ارامنه را در خود جای داده، به گونه بسیار زیبایی بنا شده و در آن، دیواره نگاره های زیبایی حاوی روایات انجیل مقدس درباره انسان و روز رستاخیز به تصویر کشیده شده. موزه کلیسای وانک که در بخش شمالی کلیسا واقع شده یکی از بزرگترین موزه های ارامنه در جهان می باشد و شامل کتب مختلف انجیل در دوران تاریخی و تابلوهای نقاشی و نظایر آن است که در طول تاریخ چهارصد ساله توسط ارامنه گردآوری شده است.

نمازخانه اصلی کلیسا که به شکل متوازی الاضلاع است شامل دو قسمت چهارگوش است که قسمت اول شبستان بنا و قسمت دوم که زیر گنبد خانه است محل اجرای مراسم و سرودهای مذهبی است. ازاره های دیوارهای نماز خانه را کاشی های خشتی چند رنگ فرا گرفته است. در قسمتهای بالای ازاره تصاویر بسیار زیبائی نقاشی شده اند که از کتب مقدس الهام گرفته شده و تمامی سطح فضای گنبدرا تزئین کرده است. دور تا دور گنبد داستان خلقت آدم و حوا است که بوسیله نقاشان ارمنی ترسیم شده اند. بر محراب بسیار زیبای کلیسا نیز تصاویری از جمله تصویر حضرت مسیح (ع) نقاشی شده است. نمای خارجی گنبد کلیسا بدون تزئینات کاشیکاری است و با آجر ساده پوشانده شده است. در گوشه حیات کلیسا برج ناقوس زیبا و بزرگی ساخته شده که بر چهار ستون سنگی استوار است. در گوشه دیگری از این حیاط و روبروی برج ناقوس ستون بلندی از سنگ یادبود 1/5 میلیون نفر ارمنی ساخته شده که در سال 1915 میلادی قتل عام شده اند. در صحن حیاط کلیسا چند نفر از ارامنه مشهور از جمله چند اسقف اعظم و نمایندگان سیاسی کشورهای اروپایی که در اصفهان در گذشته اند به خاک سپرده شده اند. کلیسای وانک دارای تأسیسات مختلفی مانند موزه و کتابخانه است. موزه کلیسا در سال 1322 هجری قمری برابر با 1905 میلادی ساخته شد. اشیائی که در سالن های آن به معرض تماشای بازدید کنندگان گذاشته شده اند شامل تابلوهای نقاشی کار نقاشان اروپائی است که به کلیسا اهداء کرده اند. تعدادی کتب خطی نفیس نیز در این موزه نگهداری می شوند.